سیاه مشـــــق
تکرار به گونه ای مضحک زیبایی می آفریندسیاه مشـــــق
تکرار به گونه ای مضحک زیبایی می آفریندV for Vendeta
رویکرد این فیلم، رویکردی انتقادی و همین طور تفهیمی است نسبت به پدیده ی انقلاب، که یک پدیده ی به ظاهر مناسب تلقی می شود، در این فیلم دنیایی به تصویر کشیده می شود که یک فرد انقلابی، بعد از ساقط کردن حکومت، قدرت را در دست می گیرد و انقلابی را که می رفت، برای تجلی نیازها و خواست طبقات محروم، به شکوفایی ختم شود، یکباره در دام سیاهی ای نوین و مهلک تر فرو می رود.
قهرمان این فیلم که در پایان فیلم هم هویت واقعی اون معلوم نمی شود، در پس یک نقاب، بدون هیچ چشم داشتی به منصب و مقام حکومتی، تلاشی را به صورت کاملا فردی انجام میدهد، برای احقاق حقوق فراموش شده، در دنیای سرد و پر از اختناقی که انقلابیون درست کرده اند، ضربات نت موسیقی را به گوش مرده دلان می رساند، تا از این فراخور دوباره روح زندگی ای را که در پستی غرق شده است،احیا کند.
ناتالی پورتمن، به عنوان یک فرد عامی و عادی، بی اینکه بداند در آینده چه اتفاقاتی چشم انتظار اوست و او می تواند در این فرآیند چه نقش محوری ای بازی کند، وارد بازی می شود، در نهایت با هدایت قهرمان فیلم، او هم به رنگ او در می آید و دریچه و بیشنی را نسبت به مسائل پیدا می کند، که با آن در ابتدای امر غریبه بود.
این فیلم تلاشی است در جهت تفهیم این نکته که سیاست، فی البداهه پستی خلق می کند، اگر اهرمی در جهت هدایت آن وجود نداشته باشد، همواره روی به قهقرا می رود، حتی از جانب به اصطلاح انقلابیونی که از بطن مردم برخاسته اند، حوصله و صبری که یک قهرمان برای رسیدن به آرمانش، از خود به خرج می دهد و تمامی تلاش های موفق به صورت پیاپی، اگرچه در عالم واقعیت امکانش خیلی خیلی سخت است و شاید از این رهگذر، این فیلم به گذافه ای بیش تبدیل نشود، اما آنچه که می باید در حین تماشای این فیلم در ذهن دنبال کرد، تنها معنا و مفهومی است که نویسنده به دنبال آن بوده تا به مخاطبان خویش برساند.
این فیلم همچنان در ادامه ی روایت داستان خویش، ویژگی های واقعی ای که هر قهرمان انقلابی می باید داشته باشد را به راحتی به تصویر می کشد، همچنین نشان می دهد، که یک قهرمان چگونه می تواند بر سختی ها و مصائبی که در سر راهش است، فائق می آید و تابوهای سختی که ناشی از توهم سخت مردم، نسبت به حاکمیت است را چگونه می توان چون پتکی در هم شکست، قهرمان برای چیزی می جنگد که در نهایت، نفع حاصل از آن را دیگران برداشت می کنند، در این میان، قهرمان انقلابی فقط قربانی ای است که می باید در پای بت آزادی قربانی شود.
برای درک و رسیدن به آزادی باید بهایش را پرداخت.
سَـتــَــروَن( آرزوی های نازاد)
تاجری، عمری به تجرد گذرانده بود،او را از قدرت زر و دینار بهائم بسیار فراهم آمده بود،خدم و حشم بسیار در برابر او سجده ی نیاز فرود می آوردند،اما چیزی نهان در زندگی تجردی او سیر داشت و خود ز آن دست علل نامعلومی بود،که روان تاجر را بی آنکه بداند،سرمنشا آن کجاست،می آزرد.
روزی تقدیر ازلین این گونه رقم زد تا برای تجارتی بزرگ و پرسود به هندوستان رود،تجارت او در آنجا دچار مشکلات بسیار گردید و ز همین روی او را خوی و خلق تنگ گردید ز این پیشامد،در پی این رویداد بر غلامان خویش بسا نعره ها که نمی کشید، روزی ز داشتن سر سودای که هیچ نمی شناخت،تصمیم گرفت تا به دامان طبیعت رود،شاید این ملول بودن که حال بر او آویخته و رهایش نمی ساخت،از جانش بیرون رود،غلامان که غضب خدای خویش را به تن ضعیف خویش چشیده بودند،از بهترین طعام ها برای او مهیا ساختند، اما تاجر را هوایی دگر بود، در چمن زار قدم گذارد،در میان گلهای سرخ رنگ وحشی ای که طبیعت بر دامن خود رویانده بود، ناگه دیدگانش به دختری افتاد زیباروی، دختری به رنگ گل های وحشی، دختری که طره ی گیسوانش چون شعله ی آتش در وزش باد به این سو و آن سو شعله بر می کشید، تاجر خیره بدو می نگریست، دخترهندوی که تاجر را بدید، لبخندی بر لبان سرخ رنگ خویش آورد که به سبب زیبایی آن نقش بر لبان کوچکش، عقل از کف تاجر بربود.
تاجر در همان حال غریبی که تا بحال جانش آن را نیازموده بوده، به عجز و درماندگی در افتاد، دختر هندوی که زین حال و پریشانی را در تاجر بدید،نزدیک او آمده سبد گلها را در کنارش گذارد،دست نوازشی بر سر آن تاجر مجنون کشید،دست گرم و کوچک خویش را در زیر بغل تاجر گذارد و او را از زمین بلند ساخت،آرام در بر آن مجنون حال، قدم گذارد تا به نزدیکی غلامان رسیدند،غلامان که ز این واقعه هوش از سرشان رخت بر بسته بود،دست از پا نمی شناختند،دختر هندوی با همان لبخند تاجر را بر روی کرسی ای که محض تاجر فراهم گشته بود بنشاند،خود نیز کنار او بنشت و به دوردست ها خیره گشت،به زمینی که بر و روی آن را، گل ها و گیاهان پوشانده بودند و بلبلان و قناری های هندوستان ز وصف آن زیبایی بی مانند، به سان دیوانگان که خموشی را نمی دانند،صبح تا شام می خواندند.
دختر هندوی چون ساقی ای زبر دست، از جای جست و خود جام شرابی طهور برای تاجر باز آورد، تاجر ز داشتن آن دست های لرزان شرم داشت دستش را جلو برد،لیکن جامی بود که معشوق برایش آورده بود با همان حال نامعلوم الحال،دست یازید و جام را از دست او ستاند،جام را یکباره بالا برد و نوشید.
دخترهندوی بر یقین بود که گر حال از او جدای گردد،او را به حال خود وا نخواهد گذاشت،پس جام تاجر را یکان یکان افزون ساخت و تاجر در پی یکدگر آنان را می نوشید،دختر هندوی آنقدر باده ی تاجر را از شراب پر ساخت که تاجر ز هوش برفت و چون کودکان خردسال بر تخت خویش به خواب فرو رفت و بخفت،دختر هندوی سبد گل های خویش را به آغوش گرفت و قدم در راه گذارد، از غلامان یکی که بیم آن داشت،که تاجر ز هوش آمدن، چون دیوانگان آن ها را به زیر شلاق کشد،به دنبال دختر هندوی روانه شد،آن دختر هندوی از میان جنگل ها چون پری ای که از آسمان بر زمین منت گذارده باشد،آرام و متین بر روی زمین قدم می گذارد، تا اینکه به روستایی رسیدند که آن دختر در آن سالیان عمر خود را گذرانده بود.
مسکن مردم آن روستا را خانه هایی بود متحدالشکل،که از ذرع و شکل یکدگر را مانند بودند،تن افسون گر دختر هندوی در یکی از آن ها ناپدید گشت،غلام که در راه ـه آمدن،جامه ی خویش را تکه تکه می نمود و بر درختان می آویخت،آخرین تکه از جامه اش را بدرید و بر گوشه ی آن خانه بیاویخت و گره ای محکم بر آن بزد،مسیر آمده را بازگشت، تا اینکه در جوار خدای خویش ظاهر گشت،در همان حال ارباب خویش بدید که ز هوش باز آمده و به ضرب تازیانه، آن غلامان را بزد.
غلام که ز نزدیک رفتن سخت می هراسید،فریاد بر آورد که:
_:هوش باش که من نیک می دانم آن دختر فرشته روی را کجا منزل است!
تاجر که این سخن بشنید،شلاق خویش بر زمین بیانداخت و در پی آن غلام روانه شد،غلامان با همان دردی که تنشان از ضربات شلاق بر می کشید،اسباب را از از زمین بر گرفتند و در پی آن تاجر، که میر غضبان را در شکلی دگر مانند بود، روان شدند،تاجر در پیش حرکت می کرد و غلام در پس او، تاجر نگاه عجز آمیز خویش را به تن و ساقه ی درختان می افکند و راه را از بیراه این گونه می شناخت، تا اینکه به آن روستا رسیدند، تاجر جلو رفت و به سر در آن خانه که جامه ی غلامش بر آن، در باد می رقصید، خیره گشت، خدم و حشم تاجر چون با سر و صدای وارد گشتند، اهالی را این پرسش آمد که ماجرا چیست، لهذا جلو آمده در دور تاجر حلقه زدند و همهمه ای به پا شد، صدای اهالی چون فراز رفت، دختر هندوی در پس پنجره ظاهر بگشت و بیرون را نگریست، تاجر را بر سر در منزلگاه خویش بدید که چون کودکان سر برآورده و بدو می نگرد، در کنار پنجره بنشست و با شانه ای که در دستان ظریف اش بود، تار موهای خرمایی رنگ خویش را بیش از پیش بیاراست،زین عشوه گری، تاجر بی قرارتر از سابق بشد، ز جنونی که بر جانش غالب گشته بود، فریاد برآورد که:
_:هوش باش که من ز شرق تا غرب عالم را در زیر پای خویش درآوردم و زنی چون تو به خویش ندیده ام، مرا حاجت به آن درگاه بی نیازت این است، که حلقه ی غلامی در گوشم کنی و اربابی بر جان و پیکری که در برابرت جز تکه گوشتی بی مقدار نیست،کنی! که شان تو را چنین جایگاه و منزلی نیست! بر سر این غلام برزنگی منت گذار،تا دنیا را در زیر پایت گذارم و جان خویش را از برای تو، ز پیکر بی مقدارم بیرون کشم و نثار آن روح بلندت کنم.
تاجر در آن دیار مدتی بماند و پس از اتمام کار به دیار خود بازگشت،مجلسی سخت بیاراست و بزرگان شهر را همگی فراخواند آن چنان شوکت و بزمی فراهم ساخت که تا ماه ها نقل مجالس آن دیار و سرزمین های هم جوار بود.
اما مادر آن تاجر را حزنی در دل بود و ز آن رحم مادری، طاقت آن مداشت تا فرزند خویش را اندرز مدهد،لیکن در همان بزم و عروسی،بر در گوش فرزند خویش، که آن چنان غره بود ز یافتن چنین زنی،این گونه بخواند که
_:دندان طمع ز این زن برگیر، که این زن را در سینه آتشی است که گر آن را افروزد، ز بلندی شعله ی خانمان سوزش، خاندانت را بر باد دهد، آن چنان که کشاورزان خرمن خویش بر باد می دهند!
فرزند را ز بلندای خیره سری، این سخن خوش نیامد، برافروخت و با آن روی خشمگین مادر خویش را ز آن بزم و عیش و نوش بی مانند برون انداخت، شبانه در حجله ی خویش با معشوق در عشق بازی بود،که از دهان معشوق آهی بلند به آسمان برخواست، تاجر را برادری بود خردسال، که با او زندگی می نمود، از قضا در آن شب، برادر خردسال بیدار بود و این آه بشنید، فردای آن روز ز ساده لودحی و نادانی از برادر بپرسید که:
_: همسرت را دیشب چه حال بود که آن چنان آه برکشید؟
برادر که شرم داشت ز گفتن حقیقت، این گونه رای زد که:
_:همسرم را در دل، دردی است که شبا هنگام بر او عارض می شود و آن مرض، پلید مرضی است که موجب می شود، او این گونه آه برکشد!
آفتابی بر آمد در پس آن روز و شبی رخت خویش بیافکند بر آسمان آن شهر، که خبر آمد، ای تاجر مجنون، مادرت روح خویش را به دیار دگر رهسپار کرد، تاجر که هنوز در آن مستی غرقه بود، خود بر خاک مادر حاضر مگشت و غلامان، مادرش را غریبانه در خاک سپردند.
روزی دگر دمید و تاجر برای فراهم آوردن هرچه بیشتر اسباب آن فرشته روی، راه تجارت را دوباره در پیش گرفت، روزها گذشت و تاجر در آن دیار نبود، مردان و بزرگان آن شهر را همه شهوتی فرا گرفته بود، آنچنان که ز عشوه گری و زیبایی ـه روی این دختر هندوی، حسادت زنان شهر هم ...
بعد از روزها تاجر به منزل بازگشت، در بر معشوق بنشست و ز سرزمین هایی که در آن ها قدم گذارده بود، خاطره ها بازگفت، ظهر هنگام در زیر آفتاب تاجر بنشسته بود که خردسال برادرش به کنارش آمد و بپرسید:
_:برادر! تو ز من این گونه گفتی که همسرت تنها شبا هنگام مرض بر او عارض می شود،اما همسرت را چگونه بود که در فراغت، شبا هنگام بر جای خویش، لیکن او روز هنگام نیز آه بر می کشید؟ گر او را این مرض آزار می دهد، چرا او را به طبیبی نشان نمی دهی، تا درمانش کنند؟
...
هلهله ای به پا خواست، تعدادی از جوان های فامیل و آشنایان که مدتی بود، به دلیل خفقان فرهنگی و عرفی و شرعی،شیطنت در جانشان ریشه کرده بود،فضا را برای رقص کردی مناسب دیدند،به میان جمعیت آمده،دست ها را در دستان همدیگر گره کردند و با های و هوی کر کننده ای که صدایش گاهی صدای بلندگویی که از آن ترانه پخش می شد را می بلعید،به صورت دایره ای پاهایشان را به رقص در آوردند،خواننده که داشت آهنگ دیگری می خواند،به یکباره،تن موسیقی را عوض کرد و شروع به خواندن آهنگ کردی کرد،دختران جوانی که در آن میان دنبال جفتی مناسب می گشتند،نزدیک تر آمده و در مورد موی سر و سر و شکل پسران در گوشی با هم صحبت می کردند،بزرگسالان که در خواندن قرآن و ادعیه و نماز،به صورت فصلی اشتغال داشتند،تغییر فصل را جایز دانسته،عده ای به گروه جوان ها می پیوستند و همراه آنان شروع به رقصیدن می کردند،عده ای که از سیاست فکری بهتری برخوردار بودند و آن سیاست نیز تنها به دلیل پوشیدن،یک دست کت و شلوار ایجاد شده بود،آن هم شلواری که زانویش یک وجب خورد رفته بود،دست در جیبشان می کردند و از میان خروارها 50 تومانی و خردتر از آن،تلاش بی وفقه ای صورت می دادند تا یک اسکناس سبز رنگی بیرون آورند،تا آن را با هزار بار رقص دادن در فضا و هزاران ادا و اطوار مردانه توام کردن،به جوان لاابالی ای شباش دهند،که از قضا آن جوان پسرشان بود!
4 نفر از جوان های محل هم که با دیدن دخترهای فامیل همسایه و تراکم زیاد آن ها دلشان به تپیدن افتاده بود،خود را میان این دسته ها انداختند،اما گویی پسران جوان فامیل دست این اراذل را خوانده بودند،لذا از پذیرفتن آن ها در دسته خودداری می کردند،2 تن از آنان که از کم صبری و ناامیدی در روحشان رنج می بردند در همان اوایل کار جا زدند و بیرون آمدند،اما 2 تن دیگر با مهارت زیاد آرایش جدیدی گرفتند،استراتژی را ثابت نگاه داشتند،تنها در تاکتیک،آن هم خیلی سریع تغییر جزئی ایجاد کردند،دستانشان را در دستان یکدیگر قفل کردند و مانند یک زوج خارجی که در مسابقه ی رقص شرکت کرده باشد،شروع به رقصیدن با یکدیگر کرده اند،از قضا یکی از این پسران با گذراندن 16 ساعت در روز پای برنامه ی ماهواره،کمی تکان باسن به مدل و سبک آمریکایی یاد گرفته بود،همان رقص ها را که یقین داشت موثر می افتد،برای دخترهای ندید بدید فامیل همسایه به اجرا گذاشت،طولی نکشید که دختران نگاهشان به این پسر جلب شد،همین امر حسادت را در جوانان فامیل بر انگیخت،آن ها نیز گویی در اتاق فکری قبل از مراسم عروسی چنین مسائلی را به مباحثه و مناظره گذاشته باشند،سریع تغییر وضعیت داده،دست ها را از هم باز کردند و شروع کردند به رقص انفرادی،تعدادی که از رقص انفرادی بهره ای نبرده بودند و تنها برای اینکه از آب گل آلود ماهی بگیرند،به میان آمده بودند و حتی از هنر رقص کردی نیز بوقی سرشان نمی شد،متواضعانه پرچم تسلیم را در دل بر افراشتند و به کناری رفتند،اما آن عده ای که از مبارزه ی روی در روی،هراسی نداشتند،آن قدر به کمر خود فشار می آوردند که حتی بعضی از مواقع از کنترل خوشان نیز خارج می شد و به صلاح خود به چپ و راست می رفت.
درگیری در جناح چپ و راست ادامه داشت،عرق از سر و روی جوان ها می ریخت اما غرور جوانی مانع از این می شد که کنار بکشند،عده ای که از فشار زیاد آوردن به خود،مهره های کمرشان به اعتراض ترق و توروق می کرد،با ناله های آرام باز هم سعی داشتند به راهی که ایمانشان بود،آرزویشان بود،ادامه دهند.
_:آه از چشمان به اصطلاح معصوم دختران این روزگار که چه ها می کند با جوان آدمی،با نهان آدمی!!!
این حرف یکی از بزرگسالانی بود که در آن مراسم عروسی شرکت داشت،حال که رقص خود را انجام داده بود،دیگر حال خودنمایی برای زن و مرد فامیل و آشنا را نداشت،به کناری رفته بود،تسبیحی به دست گرفته بود و ذکر می گفت،گناهان چندین و چند ساله ی عمر پر دراز خود را از یاد برده بود و برای گناه جوانان استغفار به در گاه منان پیامک می کرد،گهگاهی هم سرش را به نشانه ی تاسف تکان می داد و به نمازهای کج و معوجی که در دوران جوانی به ضرب کتک پدر و مادر خوانده بود،به خود می بالید،بر خود فخر فروشی می کرد که چگونه جوانی را در پاکی و صداقت کامل به پایان رسانده است،از میان سالی عبور کرده و در دوران بزرگسالی قرار گرفته است،تنها لغزش هایی که در دوران جوانی مرتکب شده بود،چشم چرانی های مختصر به زن همسایه،دختران او نیز هم،کمی تا قسمتی تک به تک دختران فامیل،هر از گاهی اگر پایش باز می شد،لبی به شراب و عرق می زد تا طعم دهانش که طعم گس می داد عوض شود و بعد از آن استغفار می کرد،روزه ها را گاهی می گرفت و بر خدا منت می گذارد،گهگاهی هم به نشانه ی اعتراض روزه نمی گرفت تا خدا را سر جایش بنشاند و به خدا بفهماند که از او باکی به دل ندارد.
سر و صدا همچنان بالا می رفت،اما در این بازار سیاه، که ماده خر،کره اش را نمی شناخت،ناگاه صدای دیگری در فضا پیچید،جنس صدا فرق می کرد،مضمون و پیامش نیز هم،کم کم افرادی که در مراسم بودند توجه خود را از مراسم به سمت صدای قریب و غریبی که در هوا طنین می انداخت جلب کردند،تا اینکه خواننده از خواندن باز ایستاد و او نیز دنبال چرایی این صدا در این وقت بود،صدا از خانه ی روبرویی می آمد،صدا،صدای شیون بود،مردمان این فرهنگ این صدا را خوب می شناختند،پچ پچ بین افراد شروع شد و همه به سان تماشاگری که برای دیدن نمایش به سالن تئاتر آمده باشد،سکوت کردند و نگاه خیره شان را به ساختمان روبرویی دوختند،سر و صدا ها در خانه بالا گرفت،طولی نکشید که مرتضی در را باز کرد و بیرون آمد و هق هق گریه را سر داد،مردانی که در آنجا حضور داشتند،نیک دریافتند که واقعه ی شومی رخ داده است،یکی از آنان جلو آمد و دست روی شانه ی مرتضی گذاشت،مرتضی گریه اش را با چنان صدای شدیدی مخلوط کرده بود که صدایش تا کوچه ی بعدی نیز می رسید،اهل مجلس غصه بر دلشان نشست و مجلس شادشان عزا شد،اما چاره چه بود،باید یکسری ملاحظات رعایت می شد،جمعیت همچنان که سکوت کرده بود،به خانه نزدیک می شد،یکی از پسران محل که در آن اطراف پلاس بود و از طرفی می خواست تا خودی نشان دهد،وارد ساختمان شد،از حیاط عبور کرد و داخل ساختمان شد،دقایقی گذشت و بعد به آرامی پایین آمد،با اطوار و ادای خاص خودش،خیلی آرام،به گونه ای که شنیدن صدایش برای خودش هم کمی مشکل بود گفت
_:حاج کریم فوت شدند!!!
تعدادی از میانسالان فرصت را غنیمت شمرده کناری رفتند و به خواندن فاتحه خود را مشغول کردند،پیرمردی که در آن میان بود و تکلم بعضی عبارات برایش سخت بود، با صدای بلند گفت
_:یقر ..قر یقر ا
جوانی از سر شیطنت داد زد و گفت
_:قره قوروت!
تعدادی از میانسالان و بزرگسالان نگاه تندی به او کردند،او نیز به خاطر رسوایی که از سر حماقت برای خود فراهم کرده بود،لبه ی کلاه چشمی اش را تا آنجایی که میسر بود پایین کشید و از این طریق نگاهش را از بقیه دزدید.
از میان جمع ندایی بر خواست
_:فاتحمه الصلوات!
صلواتی بلند داده شد و جمع در سکوت غرق شد،هق هق مرتضی با همان صدای بلند ادامه داشت،اهل خانه ی حاج کریم به حیاط آمده بودند و های و های بلندشان گوش فلک را مانند دیگر فوتی ها منزجر می ساخت.
با وجود اینکه دختران حاج کریم جیغ می زدند و ناخن بر صورت می کشیدند،باز هم صدایشان به پای صدای مرتضی نمی رسید،شانه های مرتضی بدجوری بالا و پایین می پرید،افرادی که جلوی منزل بودند یکایک می گفتند
_:غم آخرت باشه پسرجان!
_:خدا روحش رو قرین رحمت کنه!
_:غم آخرت باشه!
این گفتن ها آنقدر ادامه یافت،که دست آخر مرتضی را کفری کرد،مرتضی به حیاط برگشت و به سختی از دیوار بالا رفت،بالای دیوار که آرام گرفت،جوانی دوباره گفت:
_:غم آخرتون باشه!
مرتضی که پسربزرگ خاندان حاج کریم بود،اما به مقدار زیادی شیرین عقل بود،در جواب گفت
_:چی چیو غم آخرت باشه،غم آخرت باشه! من که واسه مردن بابام گریه نمی کنم!
نوجوان کم سن و سالی که در میان جمع بود،از سر ساده دلی پرسید
_:پس واسه چی گریه می کنی؟
مرتضی در جواب گفت
_:واسه هزینه ی کفن و دفن بابام!
تعدادی از جوانان که از ظرفیت هوشی بالاتری بودند،اما از ملاحظات اخلاقی، در روز ازل چیزی قسمتشان نشده بود،همان دم خنده ی بلند را سر دادند،طولی نکشید که بقیه ی افرادی که در آنجا بودند هم شروع کردند به خندیدن،خنده و گریه در هم پیچیده بود،مرتضی گاهی به خنده ی جمع می خندید و گاه به یاد هزینه ی کفن و دفن پدر می گریید!